Czym są d-dimery i dlaczego są badane?
D-dimery to fragmenty białka, które powstają w organizmie w procesie rozpadu skrzepów krwi. Kiedy dochodzi do uszkodzenia naczynia krwionośnego, organizm uruchamia kaskadę reakcji mających na celu zatamowanie krwawienia, czyli proces krzepnięcia. W tym procesie powstaje białko zwane fibryną, które tworzy sieć stabilizującą skrzep. Gdy skrzep przestaje być potrzebny, jest stopniowo rozkładany przez enzymy. D-dimery są właśnie jednym z produktów ubocznych tego rozpadu. Ich obecność we krwi w podwyższonym stężeniu może świadczyć o tym, że w organizmie aktywnie tworzą się i rozpadają skrzepy. Dlatego też badanie d-dimerów jest często wykorzystywane jako narzędzie diagnostyczne w podejrzeniu chorób zakrzepowo-zatorowych.
Kiedy lekarz zleca badanie d-dimerów?
Lekarze najczęściej zlecają oznaczenie poziomu d-dimerów w sytuacjach, gdy podejrzewają wystąpienie zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) lub zatorowości płucnej (ZP). Objawy, które mogą skłonić lekarza do zlecenia tego badania, to między innymi: ból i obrzęk kończyny dolnej (szczególnie jednostronny), zaczerwienienie skóry, uczucie gorąca w danej okolicy, duszność, ból w klatce piersiowej, kaszel (czasem z odkrztuszaniem krwi), szybkie bicie serca czy nawet utrata przytomności. Badanie d-dimerów jest również często wykonywane u pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka rozwoju zakrzepicy, na przykład u osób po przebytych operacjach, unieruchomionych przez dłuższy czas, z chorobami nowotworowymi, stosujących hormonalną terapię zastępczą lub doustne środki antykoncepcyjne.
Jak interpretować wyniki badania d-dimerów?
Interpretacja wyników d-dimerów powinna być zawsze dokonywana przez lekarza, który uwzględnia pełny obraz kliniczny pacjenta, historię choroby oraz inne wyniki badań. Norma d-dimerów może się różnić w zależności od laboratorium, jednak generalnie przyjmuje się, że podwyższone stężenie tych markerów może sugerować obecność zakrzepicy. Należy jednak pamiętać, że wysokie d-dimery nie są jednoznacznym potwierdzeniem zakrzepicy. Istnieje wiele innych stanów, które mogą prowadzić do zwiększenia ich poziomu, na przykład: stany zapalne, infekcje, ciąża, choroby wątroby, niedawno przebyty zabieg chirurgiczny, urazy, a także niektóre nowotwory. Z drugiej strony, niskie d-dimery u pacjentów bez objawów mogą przemawiać przeciwko obecności aktywnego procesu zakrzepowo-zatorowego i często pozwalają na wykluczenie tych schorzeń.
Czynniki wpływające na poziom d-dimerów
Na poziom d-dimerów we krwi może wpływać wiele czynników, które nie są bezpośrednio związane z tworzeniem się zakrzepów. Jak wspomniano wcześniej, ciąża jest jednym z nich – fizjologicznie stężenie d-dimerów wzrasta w trakcie jej trwania. Stany zapalne w organizmie, niezależnie od ich przyczyny, mogą również prowadzić do podwyższenia wyników. Podobnie infekcje bakteryjne czy wirusowe. Osoby po przebytych urazach lub zabiegach operacyjnych mogą mieć czasowo podwyższone d-dimery ze względu na aktywację procesów naprawczych i krzepnięcia. Niektóre choroby nowotworowe również mogą wpływać na ten wskaźnik. Warto również zwrócić uwagę na wiek – u osób starszych poziom d-dimerów może być naturalnie nieco wyższy.
D-dimery a diagnostyka zakrzepicy
Badanie d-dimerów jest cennym narzędziem w diagnostyce różnicowej chorób zakrzepowo-zatorowych, szczególnie w połączeniu z innymi metodami diagnostycznymi. W przypadku pacjentów z niskim lub pośrednim prawdopodobieństwem zakrzepicy, ujemny wynik d-dimerów (czyli wynik w granicach normy) jest bardzo pomocny w wykluczeniu tej choroby. W takiej sytuacji dalsza diagnostyka obrazowa, na przykład ultrasonografia Dopplerowska, może nie być konieczna. Natomiast dodatni wynik d-dimerów u pacjenta z wysokim prawdopodobieństwem zakrzepicy jest wskazaniem do wykonania dalszych badań, które potwierdzą lub wykluczą obecność zakrzepu, takich jak wspomniana ultrasonografia czy tomografia komputerowa. Ważne jest, aby badanie d-dimerów było traktowane jako element szerszego procesu diagnostycznego.
Kiedy powtórzyć badanie d-dimerów?
Decyzję o ewentualnym powtórzeniu badania d-dimerów podejmuje lekarz. Zazwyczaj jest to zalecane w sytuacjach, gdy pierwszy wynik był niejednoznaczny lub gdy stan pacjenta ulega zmianie i istnieje podejrzenie rozwoju nowej zakrzepicy. Czasem powtarza się badanie, aby monitorować odpowiedź na leczenie przeciwzakrzepowe, choć w tym celu częściej stosuje się inne testy krzepnięcia. Należy pamiętać, że powtarzanie badania d-dimerów bez konsultacji z lekarzem może prowadzić do niepotrzebnego stresu i błędnych interpretacji. Zawsze kluczowa jest współpraca z personelem medycznym.
